Taalverloedering

Is de Nederlandse taal aan het verloederen? Zijn er steeds minder mensen die 'fatsoenlijk' Nederlands kunnen schrijven, die nog een tekst kunnen schrijven zonder spelfouten? Berichten in de media over de spelling van PaBo- en andere studenten doen ons zo geloven. Of is er iets anders aan de hand? Deze vragen komen aan bod in het boek 'Het einde van de standaardtaal' van Joop van der Horst.

Een bijzonder boeiend boek en ik heb het net uit. Het is een aanrader voor iedereen die zich bezighoudt met onze taal. Het boek is opgedragen aan "alle schooljuffrouwen, meesters, leraren die taalonderwijs geven. Zij hebben het moeilijk." en niemand weet precies waar het aan ligt, maar "de meesters en schooljuffrouwen krijgen de schuld". Aldus de opdracht in het boek.

Joop van der Horst schetst in zo'n driehonderd pagina's hoe het allemaal zo gekomen is, hoe geschreven en gedrukte taal zich vanaf de renaissance heeft ontwikkeld. In Nederland, maar ook in andere Westerse landen. We zitten middenin een wisseling van taalcultuur is zijn conclusie. Het renaissancedenken over taal is over zijn houdbaarheidsdatum heen. Dat 'verval' is al merkbaar vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw. De computer deed er nog een schepje bovenop, maar was zeker niet de oorzaak van deze taalverandering.

Over de toekomst doet Van der Horst niet graag uitspraken ("ik ben niet geschikt voor orakel" blz. 319), maar aan het eind van het boek kan hij zich hier toch niet aan onttrekken en hij voorspelt voorzichtig:
- het zal nog een taaie strijd worden. Wat in 500 jaar opgebouwd is, maakt niet zomaar plaats voor iets nieuws;
- er zijn allerlei fundamentele verschuivingen in gang gezet, maar ze hebben bepaald nog niet een nieuw evenwicht bereikt;
- de nieuwe taalcultuur zal minder Europees zijn, eerder mondiaal;
- de spelling zal sterk veranderen: de huidige spellingen zijn gemaakt voor boekenlezers, in een context waarin één vastliggende spelling een vanzelfsprekendheid was. Terwijl ons nieuwe lezen en schrijven andere eisen stelt;
- er zullen alternatieven komen voor het traditionele woordenboek. De huidige internetwoordenboeken hebben al wat gewonnen doordat ze niet meer alfabetisch zijn geordend, maar zullen nog verder gaan evalueren.
- nieuwe literaire genres zullen ontstaan, mogelijk in de vorm van groepswerk i.p.v. één schrijver;
- gesproken taal zal een steeds belangrijkere rol gaan spelen, ook bij het schrijven;
- de manier waarop ons onderwijs nu georganiseerd is, zal grondig veranderen.

Op de website van VPRO-boeken kun je een interview met hem bekijken en een podcast downloaden over zijn betoog.

Van der Horst is een van de workshopleiders op de Dag van Taal, Kunsten en Cultuur 2009 die gehouden wordt op vrijdag 30 januari in Groningen.